Płeć

Zdjęcia:
Piotr Kołodziejczak (fot.2,4)
Anna Brożek (fot.1)
Zuza Ogrodowczyk (fot.3)

1. Samiec Łałok wyraźnie zaokrąglony

2. Samica Łałok szpiczasty, trójkątny

3. Pory udowe samca duże, wytwarzające woskowatą wydzielinę

4. Pory udowe samicy mało uwydatnione

Rozpoznanie płci legwana, w szczególności w pierwszym roku życia, nie jest sprawą prostą. Mówiąc dokładniej bez przeprowadzenia odpowiednich czynności medycznych nie da się ustalić płci danego osobnika. Jeśli sklep zoologiczny lub hodowca sprzedaje małego legwana, stanowczo zapewniając nas o jego płci, możemy być pewni iż są to tylko czcze słowa. Dymorfizm płciowy zaczyna być wyraźny dopiero wówczas gdy dany osobnik osiągnie dojrzałość płciową. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi w jakim to nastąpi okresie ponieważ dojrzałość płciowa nie jest kwestią wieku, tylko rozmiarów i wagi. Wtedy zachodzą zmiany behawioralne oraz uwydatniają się pewne detale budowy anatomicznej typowe dla rodzaju, do tego czasu nie wykazują drugorzędowych cech płciowych. Zachowanie dojrzewających osobników zostanie dokładnie opisane w innym dziale, tak więc teraz skupimy się głównie na różnicach zewnętrznych.

W przeciwieństwie do młodych, określenie płci starszych osobników nie nastręcza większych trudności. Istnieje kilka wyraźnych cech drugorzędowych pomagających już na pierwszy rzut oka stwierdzić czy mamy do czynienia z samcem, czy samicą. Oto kilka detali:

• Głowa samców jest dłuższa i bardziej masywna niż pyski samic. Mięśnia żuchwy są zdecydowanie lepiej rozbudowane przez co głowa samców jest większa niż samic. Także kolce nosowe (rhinolopha) rosną znacznie szybciej.

• Linia grzbietowa samców jest znacznie masywniejsza i uwypuklona, podczas gdy samice zachowują z reguły prostą linię. Kolce grzbietowe samców są zazwyczaj dłuższe niż u samic, choć nie jest to sztywną regułą.

• Worek podgardzielowy, łałok jest prawdziwą dumą legwanów zielonych, prezentowaną przy wielu okolicznościach. Ten fałd skórny również jest charakterystyczny, ułatwiając identyfikację. Worek podgardzielowy samców jest większy i ma zaokrąglony kształt, natomiast u samic jest wyraźnie trójkątny. Samice mają go zwykle "ściągnięty" pod gardziel, natomiast u samców jest zwykle eksponowany.

• Pory udowe są również bardziej uwydatnione u samców. Są duże i wyraźnie odmienne od porów udowych samic, które są bardzo subtelne. Ich funkcja zostanie omówiona w rozdziale Anatomia.

• Nasada ogona. Oglądając spodnią część nasady ogona samca możemy zauważyć, że jest znacznie grubszy niż u samic. W tej części ogona ukryty jest hemipenes, męski narząd kopulacyjny.

Powyższe opisy cech płci stanowią tylko poszlakę. Często zdarzało się, że ku zaskoczeniu właściciela, piękny dorodny "samiec" nagle składał jaja, albo samica ujawniała przed zdziwionym właścicielem obecność hemipenes. Może to wynikać z zaburzeń w gospodarce hormonalnej, spowodowanych błędami habitacyjnymi lub żywieniowymi. W zbiornikach w których przebywa kilka samic, w wyniku ustalenia hierarchii samica może nabrać cech samca, świadczących o jej pozycji dominującej. Podobne uwarunkowania mogą również wystąpić po zabiegach chirurgicznych, np. sterylizacji.